-
1 көч
сущ.1) в разн. знач. си́ла, мощь, могу́щество, мо́щностьфизик көч — физи́ческая си́ла
көч белән сугу — уда́рить си́лой
көче ташып торган чак — в расцве́те сил
илнең экономик көче — экономи́ческая мощь страны́
тулы көчкә эшләү — рабо́тать на по́лную мо́щность
ут көче — огнева́я мощь
двигательнең көче — мо́щность дви́гателя
көч куллану — применя́ть си́лу
белем - зур көч — зна́ние - больша́я си́ла
рухи көч — си́ла ду́ха
характер көче — си́ла хара́ктера
көчне кызганмый эшләү — рабо́тать не жале́я сил; труди́ться изо все́х сил
бөтен көч белән (көчен биреп) — изо все́й си́лы, изо все́х сил
бөтен көчкә тырышу — стара́ться все́ми си́лами (изо все́х сил)
2) си́ла, эне́ргия; величина́ || силово́йавырлык көче — си́ла тя́жести
бәрелү көче — си́ла уда́ра
ышкылу көче — си́ла тре́ния
тартылу көче — си́ла притяже́ния
электр көче — электри́ческая си́ла (эне́ргия)
су көчен файдалану — испо́льзовать во́дную эне́ргию
көч басымы — силово́е давле́ние
3) си́ла (какая-л.)эшче көч — рабо́чая си́ла
яллы көчләр — наёмные си́лы
иҗади көч — тво́рческая си́ла
табигать көчләре — си́лы приро́ды
4) си́ла, де́йствие, де́йственность (слова, критики, примера)закон көченә керү — входи́ть в си́лу зако́на
карар үз көчендә кала — реше́ние остаётся в си́ле ( в действии)
5) обычно мн. си́лы (о какой-л. общественной группе)тынычлык көчләре — си́лы ми́ра
демократик көчләр — демократи́ческие си́лы
сыйнфый көчләр чагыштырмасы — соотноше́ние кла́ссовых сил
кораллы көчләр — вооружённые си́лы
6) трудкеше көченнән файдалану — эксплуати́ровать чужо́й труд
үз көче белән яшәү — жить свои́м трудо́м
бу тикшеренүгә күп көч салынган — в э́то иссле́дование вло́жено мно́го труда́
•- көч арту- көч үсү
- көч белән ачу
- көч белән җиңү
- көч белән тартып алу
- көч берәмлеге
- көч бетү
- көч китү
- көч калмау
- көч кыры
- көч үлчәгеч
- көче аз
- көчен киметү••көч җитәрлек — поси́льный, досту́пный; выполни́мый, достижи́мый
көч җитәрлек (килерлек) түгел — не по зуба́м
көч җитмәслек — непоси́льный
көч җыю — набра́ться сил
көч китерү — навреди́ть ( здоровью)
көч сәясәте — поли́тика си́лы
көч сынау (сынату) — про́бовать си́лы, поме́ряться си́лами
көч түгү (чыгару, сарыф итү) — тра́тить си́лы; труди́ться в по́те лица́
көч чыкмыйча көч керми — (погов.) без тра́ты сил не наберёшь сил
көче тоту — (по суеве́рию) выходи́ть бо́ком (кому-л.) (взяточнику; человеку, любящему присваивать чужое и т. п.)
көчтән калу — см. көч бетү
көчтән тыш — че́рез си́лу
көчендә калу — остава́ться в си́ле
көченә керү — войти́ в си́лу
- көч алу- көч бирү
- көч җитү
- көч җиткәнчә
- көч җиткән кадәр
- көч җиткән хәтле
- көч керү
- көч килү
- көч кую
- көч салу
- көч туплау
- көч җыю
- көчендә булу -
2 обширный
-ая; -оепрям.; перен.зур, бик зур, киң -
3 мудрец
мфикер иясе, хаким, зур белем иясе; зур акыл иясе, тирән акыллы кеше -
4 күләм
сущ.1) объём, кубату́ракүләм үлчәүләре — ме́ры объёма
кубның күләме — объём ку́ба
бүлмәнең күләме — кубату́ра ко́мнаты
чагыштырмача күләм — уде́льный объём
2) разме́р, величина́, объёмҗир мәйданының күләме — разме́р земе́льной пло́щади
күләмен үлчәү — изме́рить величину́ (чего-л.)
эшнең күләме — объём рабо́ты
мәкаләнең күләме — объём статьи́
товар әйләнешенең күләме — объём товарооборо́та
3) перен. чаще в местно-вр. п. разме́р, разма́х, масшта́б, диапазо́нзур күләмдә — в широ́ких разме́рах (масшта́бах)
төзелешнең күләме — разма́х строи́тельства
дөнья күләмендә — в мирово́м масшта́бе
белем күләме — диапазо́н зна́ний
-
5 сведение
-
6 совместиться
сов.1) ( совпасть) [үзара] тәңгәл килү; [үзара] туры килү2) [бер үк вакытта] булу, берләшү, кушылув нём совместились большие теоретические познания и практический опыт — аңарда бер үк вакытта зур теоретик белем дә, практик тәҗрибә дә бар
3) мат. тәңгәл килү
См. также в других словарях:
авыр — I. с. 1. Үлчәүгә күп тарта торган, зур үлчәүле; киресе: җиңел 2. Кайгылы, борчулы. Матди яктан кыенлашкан, җитмәүчелекле, бәхетсез (тормыш, язмыш тур.) 3. рәв. Әкрен, ашыкмыйча, салмак 4. Каты, җитди авыр яра 5. Зур хезмәт, физик яки акыл көче… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирән — с. 1. Өстеннән, өске тәңгәленнән төбенә кадәр ара үлчәме зур булган (сыеклык яки көпшәк масса тур.). Өске кырые тәңгәлендәге уйланма яссылыктан иң түбәнге яссылыгына яки ноктасына кадәр арасы зур булган (ян стеналары һәм төбе булган нәрсәләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Аминев, Ахтям Закиятдинович — Ахтям Закиятдинович Аминев (Әхтәм Зәкиятдин улы Әминев) татарский поэт (1918 1942 гг.). Биография Родился и вырос в селе Анясево Миякинского района Республики Башкортостан. В 1933 году закончив семилетку в родном селе, уезжает… … Википедия
белү — 1. Чынбарлыктагы берәр факт, билге, күренешне хәтердә тоту; хәбәрдар булу. Өйрәнелә торган нәрсәне: сабакны, фән өлкәсен һ. б. үзләштергән булу 2. Шәхес яки берәр нәрсә тур. белешмә алу; белем хасил итү. Аңлап алу, төшенү. Өйрәнү бала егыла егыла … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
горизонт — 1. Күз күреме кадәр җир, ераклык, күзәтүчегә күк гөмбәзенең җир белән тоташкан булып күренгән cызыгына кадәрге аралык 2. Күк гөмбәзенең түбәнге, җиргә якын өлеше 3. күч. кит. Киңлек, зур күләмлелек, киң колачлылык. Фикерләү, белем, дөньяга караш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
осталык — 1. Нәр. б. эшләргә белем, тәҗрибә нигезендә туган сәләт. Берәр өлкәдә зур һәвәслек, маһирлык; эшне оста башкару сыйфаты 3. Оста хезмәте, вазифасы, шуны үтәүче 3. Максатка ирешүдә тапкырлыкка, хәйләкәрлеккә, елгырлыкка нигезләнеп эш итү ысулы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
практик — I. и. 1. Үз белгечлеге буенча зур тәҗрибәсе булган, шул өлкәдә күп эшләп махсус белем туплаган кеше; киресе: теоретик 2. күч. Эшнең практик ягын күзәтә, эшнең файдасы булуга игътибар итә торган кеше. II. ПРАКТИК – с. 1. Практика белән бәйләнешле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урта — и. 1. Нәр. б. кырыйларыннан, очларыннан азмы күпме тигез ераклыктагы урын; нәрсәнең дә булса үзәге. с. Кырыйлардан бертигез ераклыктагы ике нокта, сызык, әйбер арасына урнашкан 2. Нин. б. вакытның башы белән азагы арасындагы өлеше. Нәр. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге